TERI LEYSHMANIOZI: GLOBAL VA MILLIY EPIDEMIOLOGIK TENDENSIYALAR HAMDA SURXONDARYO VILOYATIDAGI HOLAT (2011–2024 YILLAR)

Авторы

  • Soatmurod Boyqobilov Termiz iqtisodiyot va servis universiteti, Morfologik fanlar kafedrasi o‘qituvchisi. Автор
  • Nodira Saipova Toshkent tibbiyot akademiyasi, Dermatovenerologiya va kosmetologiya kafedrasi, tibbiyot fanlari doktori, DSc., dotsent Автор

Ключевые слова:

teri leyshmaniozi,, epidemiologiya,, Surxondaryo viloyati,, O‘zbekiston,, qum-chivin,, profilaktika.

Аннотация

Maqolada teri leyshmaniozining (TL) global, milliy va hududiy darajadagi epidemiologiyasi keng tahlil qilindi. Tadqiqot davomida PubMed, Scopus va WHO bazalaridan olingan xalqaro ma’lumotlar, shuningdek, O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimiga oid ishonchli statistik ko‘rsatkichlar hamda Surxondaryo viloyatida 2011–2024 yillar oralig‘ida qayd etilgan bemorlar haqidagi ma’lumotlar o‘rganildi. Natijalar TLning global darajada ko‘plab rivojlanayotgan mamlakatlarda yuqori tarqalganini, O‘zbekistonda esa Surxondaryo viloyati eng yirik endemik hudud ekanini ko‘rsatdi. Epidemiologik ko‘rsatkichlarning ortib borishi qum-chivinlarning barqaror mavjudligi, iqlim o‘zgarishi, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar va migratsiya jarayonlari bilan bog‘liq. Xulosa tariqasida, TL tarqalishini kamaytirish uchun hududiy vektor nazorati, mavsumiy profilaktik tadbirlar va aholining sog‘liqni saqlash bo‘yicha xabardorligini oshirish zarurligi ta’kidlandi

Библиографические ссылки

1. World Health Organization. Leishmaniasis. Fact sheet. — 2023. — URL: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/leishmaniasis.

2. World Health Organization. Global epidemiology of leishmaniasis. — Geneva: WHO, 2023. — URL: https://www.who.int/health-topics/leishmaniasis/the-global-epidemiology-of-leishmaniasis.

3. Elmuradova L.T. Teri leyshmaniozining epidemiologik tahlili (O‘zbekiston va Surxondaryo viloyati, 2011–2021). — Samarqand: SamDTU, 2022. — 76 b. — URL: https://elibrary.sammu.uz.

4. Yurchenko V., Strelkova M.V., et al. Revisiting epidemiology of leishmaniasis in Central Asia // Parasites & Vectors. — 2022. — Vol. 15. — P. 132. — DOI: 10.1186/s13071-022-05282-2.

5. Mustanov J.A., Saura A., Yurchenko V., et al. Phlebotomine sand fly diversity in the foci of cutaneous leishmaniasis in the Surkhandarya region of Uzbekistan: 50 years on // Parasites & Vectors. — 2024. — PMID: 38526739.

6. Alvar J., Vélez I.D., Bern C., et al. Leishmaniasis worldwide and global estimates of its incidence // PLoS ONE. — 2012. — Vol. 7(5). — e35671. — DOI: 10.1371/journal.pone.0035671.

7. Burza S., Croft S.L., Boelaert M. Leishmaniasis — review // The Lancet. — 2018. — Vol. 392(10151). — P. 951–970. — DOI: 10.1016/S0140-6736(18)31204-2.

8. Akhmedov R.A., Nazarov A.R. Cutaneous leishmaniasis in Uzbekistan: current situation and control strategies // Uzbek Medical Journal. 2021. - №3. - P. 45–52.

9. Murray H.W., Berman J.D., Davies C.R., Saravia N.G. Advances in leishmaniasis // The Lancet. 2005. — Vol. 366. — P. 1561–1577.

10. Ready P.D. Epidemiology of visceral leishmaniasis // Clinical Epidemiology. — 2014. — Vol. 6. — P. 147–154. — DOI: 10.2147/CLEP.S44267.

11. Postigo J.A. Leishmaniasis in the World Health Organization Eastern Mediterranean Region // Int J Antimicrob Agents. 2010. — Vol. 36. — P. 62–65.

12. Karimova N., Saipova N.S., Boyqobilov S.Sh. Epidemiologik jihatdan Surxondaryo viloyatida teri leyshmaniozi // O‘zbekiston Tibbiyot Jurnali. 2022. — №6. — P. 77–81.

13. Desjeux P. Leishmaniasis: current situation and new perspectives // Comp Immunol Microbiol Infect Dis. — 2004. — Vol. 27(5). — P. 305–318.

14. Pace D. Leishmaniasis // J Infect. — 2014. — Vol. 69 (Suppl 1). — P. 10–18.

15. Kholmatova M., Babamuratov B.E., Sultonov R.K. Surxondaryoda teri leyshmaniozi: dolzarb epidemiologik muammolar // Termiz Iqtisodiyot va Servis Universiteti ilmiy xabarlari. — 2023. — №2. — P. 112–118.

16. Singh O.P., Sundar S. Developments in diagnosis of visceral leishmaniasis in the elimination era // J Parasitol Res. 2015. — Vol. 2015. — Article ID: 239469.

17. Alvar J., Croft S.L., Kaye P.M., et al. Case study for cutaneous leishmaniasis // Parasitol. 2020. — Vol. 147(3). — P. 281–289.

18. World Health Organization. Report on global leishmaniasis surveillance, 2019–2020. — Geneva: WHO, 2021.

19. Saipova N.S., Yusupov A.K., et al. Epidemiologiya va profilaktika: teri leyshmaniozi misolida // Toshkent Tibbiyot Akademiyasi axborotnomasi.

2021. — №4. — P. 58–63.

20. Gavgani A.S., Hodjati M.H., Mohite H., Davies C.R. Effect of insecticide-impregnated dog collars on incidence of zoonotic visceral leishmaniasis in Iranian children: a matched-cluster randomized trial // The Lancet. 2002. -Vol. 360. -P. 374–379.

21. Alvar J., Yactayo S., Bern C. Leishmaniasis and poverty // Trends Parasitol.

2006. — Vol. 22(12). — P. 552–557.

Опубликован

2025-10-23

Как цитировать

TERI LEYSHMANIOZI: GLOBAL VA MILLIY EPIDEMIOLOGIK TENDENSIYALAR HAMDA SURXONDARYO VILOYATIDAGI HOLAT (2011–2024 YILLAR). (2025). МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ ЮЖНОГО АРАЛЬСКОГО МОРЯ, 1(3), 175-180. https://jurnal.urgfiltma.uz/index.php/SASRSMJ/article/view/63