PRENATAL STRESS SHAROITIDA TUG‘ILGAN AVLOD BOSH MIYASIDAGI QADOQSIMON TANA TUZILMASIDAGI POSTNATAL ONTOGENEZ DINAMIKASIDAGI MORFOLOGIK VA MORFOMETRIK O‘ZGARISHLARI

Авторы

  • G‘ayrat Polvonov – Urganch davlat tibbiyot instituti odam anatomiyasi va OXTA kafedrasi mustaqil izlanuvchisi Автор
  • Dilorom Adilbekova Toshkent davlat tibbiyot universiteti Оdam anatomiyasi va OXTA kafedrasi professori, tibbiyot fanlari doktori Автор
  • Malohat Nazarova Urganch davlat tibbiyot instituti gosрital hediatriya va oliy hamshiralik ishi kafedrasi PhD dotsenti Автор

Ключевые слова:

prenatal stress,, oq kalamushlar,, bosh miya qadoqsimon tanasi,, postnatal ontogenez.

Аннотация

Mazkur maqolada prenatal stress omillarining bosh miyaning asosiy komissural strukturasi hisoblangan qadoqsimon tananing (corpus callosum) postnatal ontogenez davomida yuzaga keladigan morfologik va morfometrik o‘zgarishlariga ta’siri o‘rganilgan. Tadqiqot uchun tajriba hayvonlari sifatida kalamushlar tanlanib, ularning homilador urg‘ochilari maxsus stress holatlari (immobilizatsiya, shovqin va yorug‘lik o‘zgarishlari)ga duchor qilingan. Natijada yuzaga kelgan prenatal stress omillarining avlodlarida qadoqsimon tananing postnatal rivojlanish dinamikasiga ta’siri turli yosh bosqichlarida (1-, 7-, 14-, 21- va 30-kunlarda) morfologik va morfometrik usullar orqali tahlil qilindi.

Olingan natijalar prenatal stress qadoqsimon tana rivojlanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishini ko‘rsatdi. Xususan, bu strukturada miya yarimsharlari orasidagi nerv tolalari miqdorining kamayishi, aksonlarning ingichkalashuvi, mielin qavatining noyetukligi va neyroglial hujayralarning giperaktivligi bilan ifodalangan o‘zgarishlar aniqlangan. Morfometrik ko‘rsatkichlarda esa qadoqsimon tananing qalinligi, uzunligi va transversal kesimidagi yuzasi stressga uchragan guruhlarda nazorat guruhiga nisbatan ancha kichik bo‘lgan. Ushbu o‘zgarishlar markaziy asab tizimining funksional integratsiyasiga va kognitiv faoliyatlarga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Mazkur tadqiqot prenatal davrdagi stressning miyaning muhim strukturaviy birliklaridan biri bo‘lgan qadoqsimon tanaga rivojlanish bosqichlarida qanday ta’sir qilishini aniqlashga qaratilgan bo‘lib, perinatal stressning neyroanatomik oqibatlarini tushunishda muhim ilmiy asos vazifasini bajaradi. Tadqiqot natijalari stress bilan bog‘liq neyro-rivojlanish buzilishlari, ayniqsa autizm spektri va diqqat yetishmovchiligi sindromlari kabi holatlarning kelib chiqish mexanizmlarini chuqurroq anglash uchun asos bo‘la oladi.

 

Библиографические ссылки

1. Paul, L. K., Brown, W. S., & Adolphs, R. (2007). The neurobiology of the corpus callosum. Brain Research Reviews, 55(2), 45-50.

2. Weinstock, M. (2008). The long-term behavioural consequences of prenatal stress. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(6), 123-130.

3. Van der Knaap, L. J., & Van der Ham, I. J. (2011). How does the corpus callosum mediate interhemispheric transfer? Behavioural Brain Research, 223(1), 210-215.

4. Aboitiz, F., & Montiel, J. (2003). One hundred million years of interhemispheric communication: The history of the corpus callosum. Brain Research Reviews, 41(2), 120-125.

5. Sudhof, T. C. (2008). Neuroligins and neurexins link synaptic function to cognitive disease. Nature, 455(7215), 150-155.

6. Zijlmans, M. A., et al. (2015). Maternal prenatal stress and child brain morphology and cognitive function. Pediatric Research, 77(1-1), 32-39. https://doi.org/10.1038/pr.2014.150

7. Monk, C., et al. (2019). Effects of prenatal stress on offspring neurodevelopment: a review and integration of neuroimaging findings. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 98, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2018.11.001

8. Van den Bergh, B. R. H., et al. (2020). Prenatal developmental origins of behavior and mental health: The influence of maternal stress in pregnancy. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 117, 26-64. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2017.07.003

9. Glover, V., et al. (2018). Prenatal maternal stress, fetal programming, and mechanisms underlying later psychopathology—a global perspective. Development and Psychopathology, 30(3), 799-813. https://doi.org/10.1017/S0954579418000509

Опубликован

2025-10-23

Как цитировать

PRENATAL STRESS SHAROITIDA TUG‘ILGAN AVLOD BOSH MIYASIDAGI QADOQSIMON TANA TUZILMASIDAGI POSTNATAL ONTOGENEZ DINAMIKASIDAGI MORFOLOGIK VA MORFOMETRIK O‘ZGARISHLARI. (2025). МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ ЮЖНОГО АРАЛЬСКОГО МОРЯ, 1(3), 132-138. https://jurnal.urgfiltma.uz/index.php/SASRSMJ/article/view/56