BOLALAR VA O‘SMIRLARDA METABOLIK SINDROMINING ZAMONAVIY JIHATLARI

Авторы

  • Faniya Babadjanova Toshkent tibbiyot akademiyasi Urganch filiali Pediatriya va neonatologiya kafedrasi PhD., katta o’qituvchisi Автор
  • Muyassar Sultanova Toshkent tibbiyot akademiyasi Urganch filiali Pediatriya va neonatologiya kafedrasi assistenti Автор

Ключевые слова:

metabolik sindrom, bolalar, o‘smirlar, semirish, insulin rezistentligi

Аннотация

Bugungi kunda bolalar va o‘smirlar orasida metabolik sindrom (MS) tarqalishining ortib borishi global miqyosdagi dolzarb tibbiy-ijtimoiy muammo sifatida qaralmoqda. Ilgari faqat kattalar orasida uchraydigan ushbu patologik holat hozirgi kunda yosh avlod salomatligiga jiddiy xavf tug‘dirmoqda. Bolalik davrida noto‘g‘ri ovqatlanish, jismoniy faollik yetishmasligi, stress va ekologik omillar metabolik buzilishlarning erta rivojlanishiga sabab bo‘lmoqda. So‘nggi yillarda o‘tkazilgan epidemiologik tadqiqotlar semirish, arterial gipertenziya, dislipidemiya va insulin rezistentligi holatlarining ko‘payganini tasdiqlaydi.

Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, metabolik sindrom rivojlanishida genetik moyillik bilan bir qatorda, ovqatlanish xususiyatlari, gipodinamiya va perinatal davrdagi oziqlanish buzilishlari muhim rol o‘ynaydi. Ayniqsa, homila davrida yoki erta bolalikda oziqa moddalarning yetishmovchiligi mitoxondrial faoliyatning pasayishiga, keyinchalik esa insulin sekresiyasi va yog‘ almashinuvi buzilishlariga olib keladi. Shuningdek, adenovirusli infeksiya, abdominal semirish va gormonal disbalanslar MS patogenezining muhim bo‘g‘inlari sifatida qaraladi. Zamonaviy pediatriyada MS diagnostikasi uchun yagona mezonlar tizimi hali to‘liq shakllanmagan bo‘lsa-da, IDF (2005, 2007) tavsiyalariga ko‘ra abdominal semirish asosiy diagnostik belgi sifatida e’tirof etiladi. Shu bilan birga, insulin rezistentligi, dislipidemiya va arterial gipertenziya kabi laborator va klinik ko‘rsatkichlarning majmuaviy bahosi eng ishonchli yondashuv hisoblanadi.

Metabolik sindromning erta aniqlanishi, xavf omillarini bartaraf etish va bolalikdan sog‘lom turmush tarzini shakllantirish kelajakda yurak-qon tomir kasalliklari, 2-tur diabet va boshqa xronik patologiyalarni kamaytirishda muhim ahamiyatga ega. Shu bois, ushbu sindromning patogenezini chuqur o‘rganish, erta diagnostika mezonlarini takomillashtirish hamda samarali profilaktik strategiyalarni ishlab chiqish zamonaviy pediatriyaning eng ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.

Библиографические ссылки

1. Агзамова Ш.А., Бабаджанова Ф.Р. Нутритивный статус и оценка эффективности нутритивной поддержки детей с врожденными пороками сердца на этапах периоперационного периода // I СЪЕЗД детских анестезиологов-реаниматологов Республики Узбекистан 2024;Т №1.С.32-34;

2. Агзамова Ш.А., Бабаджанова Ф.Р. Особенности кишечной микробиоты у детей с врожденными пороками сердца// Science and innovation2024; Том 3, Special Issue 44.С.18-25;

3. Алмазов В.А.. Благосклонная Я.В., Шляхто Е.В., Красильникова Е.И. Метаболический сердечно-сосудистый синдром.// Санкт-Петербург. 2019.-С. 230

4. Бабаджанова Ф. The course of pneumonia in the background of congenital heart defects in young children in the southern Aral region //Инновационные подходы к диагностике, лечению и профилактике туберкулеза и неспецефической респираторной патологии у взрослых и детей. – 2021. – Т. 1. – №. 1. – С. 26-27.

5. Бобоев Ф.Ш., Рахматова Н.М. Семириш ва метаболик синдромнинг клиник хусусиятлари. Ўзбекистон тиббиёт журнали. 2022;4(3):C.45–52;

6. Еркаева Г.Ш., Исмоилова З.М. Болаларда инсулин резистентлиги ва метаболик бузилишларнинг эрта диагностикаси. Педиатрия ва неонатология журали. 2023;2(1):C.33–39;

7. Рахматуллаев А.А., Жумаев Ш.Б. Metabolik sindromni erta aniqlashning amaliy ahamiyati. Tibbiyotda yangi kun. 2024;6(2):C17–24;

8. Щербакова М.Ю.. Синицын П.А. Современные взгляды на диагностику, классификацию, принципы формирования групп риска и подходы к лечению детей с метаболическим синдромом. // Педиатрия (Россия).2019;- №3. С. 123-127;

9. Babadjanova F.R., Zaidova D.M. Yurak tug’ma nuqsonlarining o’ziga xos xususiyatlari//Science and innovation Том 3, Special Issue 54,P.102-105;

10. Alberti K.G.M.M., Zimmet P., Shaw J. Metabolic syndrome—a new world-wide definition. Diabet Med. 2006;23(5):P.469–480.

11. Barker D.J., Hales C.N. Catch-up growth and metabolic syndrome: “small baby syndrome”. BMJ. 1991;303:1019–1022.

12. Cook S., Weitzman M., Auinger P., Nguyen M., Dietz W.H. Prevalence of a metabolic syndrome phenotype in adolescents. Arch Pediatr Adolesc Med. 2003;157(8):821–827.

13. Ford E.S., Li C., Zhao G., Pearson W.S., Mokdad A.H. Prevalence of the metabolic syndrome among U.S. adolescents. Diabetes Care. 2008;31(3):587–589.

14. International Diabetes Federation (IDF). Consensus Definition of Metabolic Syndrome in Children and Adolescents. Brussels: IDF Communications; 2007.

15. Hyunjin Park, Jung Eun Choi, Seunghee Jun, Hyelim Lee, Hae Soon Kim, Hye Ah Lee, Hyesook Park. Metabolic complications of obesity in children and adolescents // Clinical and Experimental Pediatrics. Vol. 67, No. 7, 2024; Р. 347-355;

16. Reaven G.M. Role of insulin resistance in human disease. Diabetes. 1988;37(12):1595–1607.

17. Steinberger J., Daniels S.R. Obesity, insulin resistance, diabetes, and cardiovascular risk in children. Circulation. 2003;107(10):1448–1453.

18. Talebi Anaraki K., Heidari-Beni M., Arefian M. et al. Managing pediatric metabolic syndrome: a systematic review of current approaches // BMC Pediatrics. 2025;Р.431;

19. Zimmet P., Alberti K.G., Kaufman F. et al. The metabolic syndrome in children and adolescents. Lancet. 2007;369(9579):2059–2061.

20. Zong X., Kelishadi R., Kim H.S. et al. A proposed simplified definition of metabolic syndrome in children and adolescents: a global perspective // BMC Medicine. 2024; Р.190;

21. Weiss R., Dziura J., Burgert T.S. et al. Obesity and the metabolic syndrome in children and adolescents. N Engl J Med. 2004;350(23):2362–2374.

22. World Health Organization. Obesity and Overweight. WHO Fact Sheet. Geneva: WHO; 2023.

23. Wang X.. Liang L„ Junfen F.U. Metabolc svndrom in obese children bom large for gestational age. Indian J. Pediatrics. 2017. 74.(6). 521-557;

Опубликован

2025-12-06

Как цитировать

BOLALAR VA O‘SMIRLARDA METABOLIK SINDROMINING ZAMONAVIY JIHATLARI. (2025). МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ ЮЖНОГО АРАЛЬСКОГО МОРЯ, 1(Maxsus son), 67-72. https://jurnal.urgfiltma.uz/index.php/SASRSMJ/article/view/201